Podczas posiedzenia Komisji Ustawodawstwa i Praworządności rozpatrywano ustawę o zmianie ustawy - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Uchwaloną przez Sejm z przedłożenia rządowego nowelizację rekomendował senatorom wiceminister sprawiedliwości Andrzej Grzelak.

W ustawie znowelizowano art. 101 §2 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. W brzmieniu dotychczasowym zmieniany przepis stanowił, że w przedmiocie uchylenia mandatu sąd orzeka na posiedzeniu. Udział w tym posiedzeniu ukaranego i organu mandatowego nie był przewidziany. Nie był przewidziany również udział pokrzywdzonego, który nie będąc stroną postępowania mandatowego, nie był powiadamiany o terminie posiedzenia.

Przepis ten w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 maja 2004 r. został uznany za niezgodny z art. 45 konstytucji i utracił moc obowiązującą 1 stycznia br. w zakresie, w jakim pozbawiał pokrzywdzonego prawa do udziału w postępowaniu w przedmiocie uchylenia mandatu.

Jak stwierdził trybunał, niemożność uczestniczenia w posiedzeniu przez pokrzywdzonego oraz niezaskarżalność postanowienia wydanego w tym postępowaniu skutkowały zamknięciem osobie pokrzywdzonej możliwości dochodzenia praw na drodze postępowania cywilnego.

W opinii przedstawionej Komisji Ustawodawstwa i Praworządności biuro legislacyjne zwróciło uwagę, że rozpatrywana ustawa jest zgodna z zasadami prawidłowej legislacji, rozważenia wymaga jednakże prawidłowość zdania trzeciego w §2, w miejscu gdy stanowi się, że w posiedzeniu uczestniczyć może "organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę". W postępowaniu mandatowym z upoważnienia właściwego organu mandaty karne mogą nakładać nie tylko funkcjonariusze i inspektorzy, ale i pracownicy niektórych instytucji, np.: nadzoru budowlanego, Głównego Urzędu Miar oraz urzędów górniczych. A zatem przepis ten, zdaniem biura legislacyjnego, zawiera informację niepełną, mającą charakter sygnalizacyjny. Przedstawicielka biura legislacyjnego zwróciła uwagę na potrzebę jego doprecyzowania. Z tą opinią zgodził się wiceminister sprawiedliwości A. Grzelak.

Przewodnicząca Komisji Ustawodawstwa i Praworządności senator Teresa Liszcz zgłosiła i poddała pod głosowanie zaproponowaną przez biuro legislacyjne poprawkę: w art. 1, w § 2 w zdaniu trzecim skreśla się wyrazy "lub którego funkcjonariusz". Wniosek w tej sprawie jednogłośnie przyjęto, a następnie przegłosowano.

Wniosek o przyjęcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia wraz zaakceptowaną przez komisję zmianą został przyjęty jednogłośnie. Ustalono, że stanowisko komisji w tej sprawie zarekomenduje Izbie senator Ewa Serocka.

W drugim punkcie porządku dziennego posiedzenia senatorowie przystąpili do rozpatrywania ustawy o zmianie ustawy o sejmowej komisji śledczej.

Na prośbę przewodniczącej komisji senator T. Liszcz poseł Danuta Ciborowska omówiła przebieg sejmowych prac legislacyjnych nad poselskim projektem nowelizacji ustawy o komisji śledczej. Ponadto na temat ustawy wypowiadali się zastępca prokuratora generalnego Karol Napierski oraz prokurator w Departamencie Legislacyjno-Prawnym w Ministerstwie Sprawiedliwości Grażyna Staniek. Zapoznano się także z uwagami senackiego biura legislacyjnego.

W swym wystąpieniu potrzebę wprowadzenia poprawek do rozpatrywanej nowelizacji sejmowej zasugerował prokurator K. Napierski. Zmierzały one do pokrywania kosztów związanych z przygotowaniem opinii biegłych itp. z budżetu Kancelarii Sejmu, a także, aby zwalnianie z tajemnicy przy przesłuchiwaniu przez komisje śledcze było regulowane przepisami kodeksu postępowania karnego.

Ponadto w dyskusji wiele uwagi poświęcono terminologii ustawy o komisji śledczej i wynikającego z niej braku konsekwentnego stosowania przepisów kpk. W kpk określony jest tryb przesłuchiwania świadka, osoby podejrzanej lub oskarżonej; świadek nie może korzystać z pomocy prawnej, komisja śledcza zaś przesłuchuje "osobę wezwaną", więc wprowadzono specyficzne uregulowania, które w praktyce mogą blokować prace komisji śledczej.

Znowelizowana ustawa sejmowa zawiera m.in. katalog praw świadka oraz doprecyzowanie trybu sporządzania i przyjmowania przez Sejm sprawozdania z prac komisji. W myśl nowelizacji, sprawozdanie opracowywać ma przewodniczący, a Sejm nie będzie przeprowadzał nad nim głosowania, a jedynie przyjmował je do wiadomości. Członkowie komisji mogą zgłaszać poprawki do projektu stanowiska. Przyjęte w drodze uchwały sprawozdanie z prac komisji może zawierać zdania odrębne, które zawierają odmienne stanowiska co do całości albo części stanowiska komisji.

Jak przewidziano w nowelizacji, jej przepisy - po wejściu w życie - obowiązywać będą także w wypadku postępowań prowadzonych przez już działające w Sejmie komisje śledcze.

Większość zapisów dotyczących uprawnień świadka wzywanego przed komisję śledczą zaczerpnięto z kodeksu postępowania karnego. W myśl zapisów nowelizacji, świadek może m.in. zgłosić wniosek o zarządzenie przerwy w posiedzeniu komisji oraz zwrócić się o umożliwienie swobodnego wypowiedzenia się w sprawie objętej przesłuchaniem.

Nowela przewiduje też, że świadek może wnosić o uchylenie pytania, które w jego ocenie sugeruje mu treść odpowiedzi, jest nieistotne bądź niestosowne. Może też odmówić zeznań, gdy jest on "osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania".

Nowela dopuszcza też przesłuchanie świadków w miejscu ich pobytu. Takie "wyjazdowe" przesłuchanie byłoby możliwe wtedy, gdy świadek "nie może stawić się na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody". Osobie wezwanej przysługuje też prawo do ustanowienia maksymalnie trzech pełnomocników.

Wydatki związane z przeprowadzeniem określonych czynności zlecanych przez komisję prokuratorowi generalnemu będą pokrywane z rezerw celowych budżetu państwa.

W nowelizacji umieszczono też zapis, mówiący, że komisja może zezwolić mediom na rejestrowanie posiedzeń, gdy przemawia za tym interes publiczny, "dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać przebiegu posiedzenia, a ważny interes osoby wezwanej nie sprzeciwia się temu".

W dyskusji wnioski o wprowadzenie poprawek do nowelizacji ustawy o komisji śledczej zgłosili senatorowie: T. Liszcz, Gerard Czaja i Zbigniew Romaszewski. Wniosek o odrzucenie rozpatrywanej nowelizacji przedstawiła senator Anna Kurska.

W kolejnych głosowaniach Komisja Ustawodawstwa i Praworządności poparła 12 poprawek. Akceptacji komisji nie uzyskał wniosek o odrzucenie sejmowej noweli. Postanowiono, że 4 zmiany zostaną zgłoszone jako wnioski mniejszości, a ich sprawozdawcami będą senatorowie T. Liszcz i Z. Romaszewski.

Projekt uchwały w sprawie przyjęcia ustawy o zmianie ustawy o komisji śledczej wraz z zaproponowanymi poprawkami przyjęto jednomyślnie, 6 głosami. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora G. Czaję.