Tematem posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi był stan i perspektywy produkcji buraka cukrowego w Polsce.

Wiceminister rolnictwa i rozwoju wsi Andrzej Kowalski poinformował senatorów, że w 2004 r. powierzchnia uprawy buraków cukrowych w Polsce wyniosła 292 tys. ha i była o 2,1% większa niż w 2003 r. Powierzchnia przeciętnej plantacji kształtowała się na poziomie 3,48 ha. Buraki cukrowe uprawia 84 tysiące rolników, co oznacza zmniejszenie się liczby plantatorów o 2,2% w stosunku do 2003 r.

Wiceminister rolnictwa przypomniał, że od 1994 r. rynek cukru w Polsce był sukcesywnie dostosowywany do regulacji unijnych w tym zakresie. W związku z tym po akcesji nie zmieniły się zasadniczo jego ustawowe warunki funkcjonowania. Od 1 maja 2004 r. rynek cukru w Polsce regulowany jest zgodnie z zapisami rozporządzenia Rady (WE) Nr 1260/01 z 19 czerwca 2001 r. o wspólnej organizacji rynków w sektorze cukru oraz z przepisami ustawy z 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych. Przepisy te zapewniają opłacalność uprawy buraków cukrowych m.in. poprzez gwarantowane ceny minimalne buraków, jakie otrzymują rolnicy w ramach prawa do uprawy i dostawy buraków cukrowych. Producenci mają zapewniony zbyt w ramach przyznanych im kwot produkcyjnych. Agencja Rynku Rolnego ma obowiązek skupować cukier kwotowy po cenie interwencyjnej, ustalonej na poziomie gwarantującym godziwy dochód plantatorom, producentom cukru przy jednoczesnym uwzględnieniu interesów konsumentów.

Ponadto wiceminister A. Kowalski omówił założenia reformy rynku cukru w Unii Europejskiej, nad którą prace trwają od jesieni 2003 r., a także jej wpływ na rozwój uprawy buraków cukrowych w Polsce. Jak stwierdził, jej wprowadzenie będzie miało zasadniczy wpływ na rozwój uprawy buraka cukrowego nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Zmiany na rynku cukru po wprowadzeniu unijnej reformy będą wynikały głównie z redukcji kwot i możliwości ich transferu między państwami, redukcji cen instytucjonalnych i zniesienia interwencji, realizacji dotychczasowych umów Wspólnoty w zakresie preferencyjnego przywozu cukru na unijny rynek oraz światowych tendencji do liberalizacji handlu.

Podczas posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi senatorowie wysłuchali także opinii na temat perspektyw produkcji buraków cukrowych w Unii Europejskiej, przedstawionej przez prof. Zygmunta Smoleńskiego z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie.

W swoim wystąpieniu zwrócił on uwagę, że sprawą niezmiernie ważną jest wynegocjowanie przez Polskę kwoty cukru zredukowanej nie bardziej niż do poziomu konsumpcji wewnętrznej, tj. około 16 mln t.

Informacje z Europy Zachodniej i USA wskazuje, że w warunkach pogarszającej się koniunktury dla przemysłu cukrowniczego role inwestorów strategicznych firm cukrowniczych starają się przejmować lokalni producenci buraków cukrowych. W Polsce szansę utrzymania produkcji buraków cukrowych i cukru również mogliby zagwarantować plantatorzy powiązani z Krajową Spółką Cukrową, pod warunkiem że aktualna podwyżkę cen skupu buraków cukrowych wykorzystaliby w maksymalnym stopniu na zgromadzenie przeważającej części środków potrzebnych na zakup akcji "Polskiego Cukru".

Następnie senatorowie z Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi wysłuchali informacji prezesa Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej Krzysztofa Kowy na temat wykorzystania potencjału produkcyjnego cukrowni należących do spółki. Stwierdził on m.in., że zarząd spółki, uwzględniając ograniczenia technologiczne i logistyczne cukrowni wchodzących w skład KSC SA, na potrzeby opracowania programu restrukturyzacji przyjął założenie, że efektywna nadwyżka mocy przerobowych w spółce wynosiła co najmniej 40% i musi ulec likwidacji.

Do końca 2004 r. KSC SA wyłączyła z produkcji 7 cukrowni, zwiększając tym samym wykorzystanie mocy produkcyjnych w pozostałych zakładach i w zdecydowany sposób poprawiając swoją sytuację ekonomiczno-finansową. Na skutek dotychczas przeprowadzonej koncentracji czas kampanii wydłużył się z 50 do 66 dni. Optymalny czas kampanii wynosi 85, co świadczy o konieczności kontynuowania działań w zakresie koncentracji produkcji w najlepszych cukrowniach, ponieważ rynek cukru jest regulowany i nie jest możliwe zwiększenie produkcji cukru na rynek krajowy ponad przyznaną kwotę limitu. Kontynuacja restrukturyzacji jest konieczna nie tylko z uwagi na osiągnięcie założonych parametrów, ale przede wszystkim mając na uwadze zapowiadaną reformę rynku cukru i spodziewany wzrost konkurencji międzynarodowej. Jednocześnie do zagospodarowania pozostaje majątek wygaszonych cukrowni, z wyłączeniem urządzeń podstawowego ciągu technologicznego, w szczególności część energetyczna oraz budynki i budowle.

Podczas posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi głos zabierali także przedstawiciele związków zawodowych zrzeszających plantatorów buraka cukrowego.

Na zakończenie komisja jednogłośnie przyjęła następujące stanowisko:

"Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi po zapoznaniu się z informacją przedstawioną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministra Skarbu Państwa, Prezesa Krajowej Spółki Cukrowej oraz po uwzględnieniu przebiegu dyskusji z udziałem przedstawicieli polskiej nauki, organizacji rolniczych, w tym plantatorów buraków cukrowych, a także producentów cukru wyraża swą satysfakcję z tytułu poprawy sytuacji polskich plantatorów buraka cukrowego oraz kondycji finansowej funkcjonujących dziś cukrowni.

Analizując założenia reformy rynku cukru w Unii Europejskiej, komisja akceptuje aktualne działania negocjacyjne przedstawicieli rządu RP w zakresie utrzymania dotychczasowych kwot produkcyjnych, ograniczenia ich transferów między poszczególnymi krajami Wspólnoty, a także utrzymywania obecnego poziomu dochodów w polskim sektorze cukrowym. Jednak biorąc pod uwagę postępujący wzrost wydajności w produkcji cukru, szczególnie w nowych krajach członkowskich, konkurencję izoglukozy czy taniego cukru z trzciny cukrowej, a także perspektywy rozszerzenia Unii Europejskiej o nowe państwa o dużym potencjale rolniczym czy postępującą globalną liberalizacją handlu artykułami spożywczymi, w tym cukru komisja uznaje za stosowne:

1. kontynuować wspólnie z innymi państwami - producentami cukru w Unii Europejskiej - negocjacje na rzecz ewolucyjnego trybu reformy rynku cukru z kompensatami dla plantatorów w przypadku potencjalnego obniżenia ich dochodów

2. poszukiwanie alternatywnych koncepcji użytkowania gruntów rolnych wyłączonych z upraw buraka cukrowego przy współpracy z władzami poszczególnych województw, powiatów oraz organizacji plantatorów i przedsiębiorców.

Analizując jednak dotychczasowe działania rządu, a szczególnie kierownictwa Krajowej Spółki Cukrowej w zakresie wykorzystania potencjału produkcyjnego wygaszonych cukrowni wyraża swą dezaprobatę wobec braku kompleksowej strategii w tym zakresie. Widzimy tu potrzebę alternatywnej polityki Ministerstwa. Skarbu Państwa i innych resortów odpowiedzialnych za produkcję rolną i rynek pracy przy współdziałaniu władz regionalnych i wsparciu krajowych lub europejskich środków pomocowych w ramach restrukturyzacji tzw. obszarów postprzemysłowych.

Jednocześnie komisja postuluje do Ministra Finansów o stałe obniżenie akcyzy dla producentów paliw z dodatkiem bioetanolu, by tworzyć finansowe bodźce dla produkcji biopaliw
w kraju z uwzględnieniem rodzimych surowców i naszego potencjału produkcyjnego".