28 lutego 2003 r. marszałek Longin Pastusiak uczestniczył w odbywającym się w Madrycie IV spotkaniu Stowarzyszenia Senatów Europejskich. Stowarzyszenie zostało założone w listopadzie 2000 roku. Od tego czasu każdego roku odbywają się spotkania poświęcone konkretnym problemom. Pierwsze dotyczyło roli senatów jako reprezentantów interesów społeczności lokalnych; drugie - ich roli jako gwarantów wysokiej jakości legislacji; trzecie - roli senatów jako promotorów rozwoju demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Tematem obecnego spotkania była "Kontrola rządów przez izby wyższe parlamentów w dziedzinach będących w kompetencji Unii Europejskiej". Gospodarzem madryckiej debaty był przewodniczący Senatu Hiszpanii Juan Jose Lucas.

W swoim wystąpieniu marszałek L. Pastusiak zwrócił uwagę, że obecnie w UE przeważają państwa mające parlamenty dwuizbowe. Po poszerzeniu Unii proporcje zostaną zmienione - na 28 krajów dwuizbowy parlament będzie miało tylko 12 państw. Marszałek zauważył też, że istnieje duże zróżnicowanie pozycji pełnionych przez izby wyższe w systemach ustrojowych państw członkowskich i kandydujących. Marszałek wyraził przekonanie, że wewnętrzne rozwiązania ustrojowe nie będą regulowane przez prawo wspólnotowe.

Marszałek L. Pastusiak poinformował, że, począwszy od 1989 r., Senat RP uczestniczył we wszystkich etapach procesu dochodzenia Polski do Wspólnot Europejskich. W tym też okresie ukształtowały się zasady współpracy Senatu z rządem (w tym działań o charakterze kontrolnym w stosunku do rządu) w zakresie spraw zagranicznych oraz integracji europejskiej.

Kontrola parlamentarna rządu w dziedzinach odnoszących się do relacji ze Wspólnotami Europejskimi do momentu wejścia w życie Układu Europejskiego miała w Polsce charakter kontroli polityki zagranicznej państwa. Po wejściu w życie Układu - w okresie przedakcesyjnym oraz negocjacji akcesyjnych - treść i formy tej kontroli ulegały poszerzaniu. Z jednej strony, została powołana Parlamentarna Komisja Wspólna RP i UE, z drugiej - zostały wprowadzone procedury kontroli parlamentarnej nad procesem dostosowywania polskiego prawa wewnętrznego do prawa europejskiego.

Marszałek omówił udział Senatu RP w pracach Komisji Wspólnej, przedstawił działalność senackiej Komisji Nadzwyczajnej, powołanej w 1992 r. w celu przygotowania projektu stanowiska Senatu w sprawie ratyfikacji Układu, oraz powołanej w 2000 r. senackiej Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej, której celem było dostosowanie polskiego ustawodawstwa do prawa UE. Marszałek przedstawił też efekty współpracy rządu i Senatu RP w czasie obecnej kadencji, a także wkład senackiej Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej w dostosowanie polskiego prawa do wymogów unijnych, działalność na rzecz integracji europejskiej.

Marszałek L. Pastusiak dostrzega potrzebę modyfikacji współpracy parlamentu z rządem w związku z wejściem do UE. Uznał za celowe: stworzenie takich struktur organizacyjnych w parlamencie RP, które umożliwią jego efektywny udział w procesie podejmowania decyzji w sprawach unijnych, stworzenie regulacji zobowiązujących rząd do właściwego informowania parlamentu RP o sprawach unijnych, przede wszystkim w związku z jego udziałem w pracach Rady UE, oraz zharmonizowanie programu pracy parlamentu RP z rytmem pracy instytucji legislacyjnych Unii Europejskiej.