Odbyło się posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska poświęcone finansowaniu ochrony środowiska w świetle integracji europejskiej. Posiedzenie zorganizowano we współpracy z ministrem środowiska oraz Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Finansowanie i sposób organizacji to ważny instrument realizacji polityki ekologicznej państwa. Jej realizacja wymaga wielkich nakładów inwestycyjnych, które mogłyby się stać kołem zamachowym dla naszej gospodarki i w znaczącym stopniu przyczynić się do zmniejszenia bezrobocia.

W perspektywie przyjęcia Polski do struktur europejskich Komisja Ochrony Środowiska uznała za konieczne odbycie szerokiej dyskusji nad dotychczasowym funkcjonowaniem funduszy ekologicznych w Polsce, a także możliwościami wykorzystania środków unijnych, które będą do uzyskania w najbliższej perspektywie.

W posiedzeniu, któremu przewodniczył senator Adam Graczyński, przewodniczący komisji, wzięli udział m.in.: podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska Krzysztof Panas, Jerzy W. Pietrewicz, prezes zarządu oraz członkowie zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, prezesi wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, prezesi banków (BGŻ, BGK, BOŚ, PKO BP), przedstawiciele ministerstw, marszałków województw, delegaci organizacji samorządowych i pozarządowych, naukowcy, eksperci, senatorowie i posłowie, delegaci NIK.

Referaty wprowadzające do dyskusji wygłosili prof. Kazimierz Górka z Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz dr Karol Kociszewski z Katedry Ekonomii Ekologicznej Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Prelegenci przedstawili dotychczasową działalność i problemy funduszy ekologicznych oraz doświadczenia w wykorzystaniu wsparcia finansowego dla ochrony środowiska w naszym kraju i dalsze perspektywy.

Prof. K. Górka przedstawił m.in. dane GUS dotyczące inwestycji i nakładów na ochronę środowiska. Jak stwierdził, pieniądze na ochronę środowiska w coraz większym stopniu wydawane są przez przedsiębiorstwa. W 1997 r. było to 47% wszystkich środków wydanych na ten cel, a w 2000 - już 53,4%.

System funduszy ekologicznych w 2000 r. ma 20% udział w inwestycjach, podczas gdy w 1997 r. było to prawie 17%. Maleją środki z budżetu centralnego (z 3% w 1997 r. do 2,2% w 2000) oraz z budżetów terenowych (4,6% w 1997 r. do 3,2% w 2000) i kredytów i pożyczek krajowych (16,5% w 1997 r. do 11,7% w 2000).

Prof. K. Górka zwrócił uwagę, że spada udział inwestycji w ochronie środowiska w produkcie krajowym brutto. O ile w 1990 r. było to 0,7% PKB, w 1998 - 1,6%, to w 2000 tylko 1%.

Stałą pulę stanowią środki z zagranicy (1997 - 3,8%, a w 2000 - 3,9%) jednak w najlepszym roku 1998 ten udział był prawie dwukrotnie wyższy i wyniósł 7,3%.

W opinii prof. K. Górki, udział systemu funduszy ekologicznych będzie nadal rósł. Środki te potrzebne są m.in. na uzyskanie przez Polskę pieniędzy z innych źródeł, przede wszystkim funduszy z Unii Europejskiej.

Według resortu środowiska, na wszystkie inwestycje, które pozwoliłyby Polsce sprostać wymogom prawa unijnego, trzeba wydać w ciągu najbliższych 13-15 lat około 40 mld euro.

Środki z funduszy ISPA, SAPARD czy PHARE, a przede wszystkim z Funduszu Spójności UE i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego będą wymagały nie tylko własnych środków, które może zapewnić system funduszy ekologiczny, ale też struktury administracyjnej, która pozwoli te pieniądze rozliczyć.

W opinii uczestników posiedzenia Komisji Ochrony Środowiska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska oraz cały system wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy, przeznaczonych wyłącznie na cele ochrony środowiska, będą potrafiły przyjąć, zagospodarować i rozliczyć takie środki.

W dyskusji zastanawiano się, co państwo może zrobić na rzecz samorządów i przedsiębiorstw, aby zwiększyć ich możliwości inwestycyjne. Wskazywano, że główne podstawy finansowania to struktura pozyskiwania i dystrybucji środków oraz źródła i metody pozyskiwania. Oba te elementy są zasilane z systemu opłat i kar, a ewoluują w kierunku pozyskiwania środków z opłat produktowych i depozytowych. Również zarządzanie finansami to struktura jeszcze niedoskonała i wymagająca przede wszystkim lepszej koordynacji działań, współpracy i ustalania priorytetów.