Na swym posiedzeniu Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przystąpiła do rozpatrywania ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Senatorowie wysłuchali opinii o ustawie sejmowej, które przedstawili: wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Janusz Mazurek, kierownik Krajowego Biura Wyborczego Kazimierz Czaplicki, poseł sprawozdawca Witold Dziewałtowski, dyrektor biura Związku Miast Polskich Andrzej Poznański, Rudolf Borusewicz ze Związku Powiatów Polskich oraz ekspert komisji prof. Stanisław Gebethner. Swoje uwagi zgłosiło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu.

Zgodnie z ustawą wójtem zostaje ten kandydat, który uzyska ponad połowę głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma takiego poparcia, po dwóch tygodniach zorganizowana ma być druga tura wyborów, do której będą przechodzić dwaj kandydaci z największym poparciem z pierwszego głosowania.

Sejm postanowił, że kandydat na wójta będzie mógł startować także do rady powiatu i sejmiku wojewódzkiego. Jednak osoba ubiegająca się o funkcję wójta w danej gminie nie będzie mogła jednocześnie kandydować do rady tej gminy.

Sejm zdecydował także, że funkcji wójta lub jego zastępcy nie będzie można łączyć z funkcją wójta i jego zastępcy w innej gminie, zatrudnieniem w administracji rządowej, mandatem posła i senatora oraz członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego. Oznacza to, że jeśli kandydat zdobędzie mandat wójta i jednocześnie np. zostanie radnym powiatu, będzie musiał zrezygnować z zasiadania w radzie.

Sejm opowiedział się ponadto za obowiązkiem wykazywania w zgłoszeniu kandydata na wójta jego przynależności partyjnej.

Przyjęto także przepis, aby w wypadku, gdy do wyborów nie zostanie zgłoszony żaden kandydat, a także gdy zostanie zgłoszony tylko jeden i nie uzyska ponad 50% głosów, wyboru wójta dokonywała rada gminy bezwzględną większością głosów swego ustawowego składu.

Ustawa sejmowa zobowiązała wójtów, starostów i marszałków województw do wykazywania w rejestrze korzyści informacji o uzyskiwanych korzyściach materialnych.

Ustawa nie przewiduje wymogu stałego zamieszkiwania w gminie, w której kandyduje się na wójta.

Zgodnie z ustawą prawo zgłoszenia kandydata na wójta ma komitet wyborczy, który zarejestrował listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. W każdym z tych okręgów liczba zarejestrowanych przez komitet kandydatów nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w tym okręgu.

W kolejnych głosowaniach Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej opowiedziała się za wprowadzeniem poprawek do sejmowej ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Poparcie komisji uzyskała m.in. zmiana dotycząca możliwości zdobycia mandatu wójta w pierwszej turze wyborów, nawet w wypadku nieuzyskania ponad połowy głosów.

Komisja zarekomenduje Senatowi także przyjęcie poprawki przewidującej tzw. wariant australijski. Stanowi ona, że w wypadku, gdy żadnemu kandydatowi w pierwszej turze nie uda się zdobyć ponad połowy głosów, wójtem zostawałby ten, który otrzymałby więcej głosów niż dwaj następni łącznie. Za takim rozwiązaniem opowiedziało się 6 senatorów, przeciwny był 1 senator.

Ponadto Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej zarekomenduje przyjęcie poprawki umożliwiającej kandydatowi na wójta startowanie także na radnego w gminie, w której stara się o mandat wójta.

Postanowiono, że stanowisko komisji w sprawie sejmowej ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta przedstawi Izbie senator Grzegorz Matuszak.