14 maja 2002 r., pod patronatem marszałka Senatu RP Longina Pastusiaka, z inicjatywy Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia oraz Fundacji im. Friedricha Eberta - Przedstawicielstwo w Polsce, w Senacie odbyła się konferencja na temat: "Zmiany w Kodeksie pracy jako element reformy i dostosowania polskiego prawa pracy do prawa Unii Europejskiej".

Celem konferencji było zapoznanie się z opiniami wybitnych ekspertów oraz wymiana poglądów między reprezentantami środowisk pracowników i pracodawców na temat propozycji zmian w kodeksie pracy i w kilku innych ustawach z zakresu prawa pracy. Wnioski z konferencji mogą korzystnie wpłynąć na dalszy przebieg procesu legislacyjnego. Jednym z celów jest także tworzenie klimatu dialogu społecznego.

Obecna sytuacja społeczno-ekonomiczna naszego kraju, a zwłaszcza niepokojąco wysoki poziom bezrobocia, rodzi niepokój społeczny i obliguje władze do szukania skutecznych sposobów przezwyciężenia zjawisk kryzysowych. Proponowane przez rząd zmiany w kodeksie pracy mają stanowić jeden z ważnych elementów polityki tworzenia nowych miejsc pracy i zmniejszenia bezrobocia. W Sejmie trwają już prace nad nowelizacją kodeksu pracy. Choć obecny kształt proponowanych zmian odbiega od pierwotnych propozycji rządowych, uwzględnia bowiem w większym stopniu stanowiska partnerów społecznych, nadal są one kontestowane, głównie przez część środowisk pracowniczych. Tworzenie prawa pracy wymaga akceptacji projektowanych norm, rozwiązań, instytucji przez partnerów społecznych: pracownicze związki zawodowe oraz organizacje pracodawców. Jest to jednym z warunków efektywnego stosowania tego prawa, a w szczególności jego przestrzegania, zwłaszcza przez pracodawców.

Otwierając obrady, wicemarszałek Ryszard Jarzembowski stwierdził m.in., że zmiany w kodeksie pracy należy rozpatrywać w kontekście dostosowania polskiego prawa do prawodawstwa Unii Europejskiej. Autorzy referatów analizowali projekty zmian w kodeksie pracy pod kątem ich wpływu na wielkość bezrobocia, sytuację pracowników i pracodawców oraz dostosowanie do prawodawstwa Unii Europejskiej.

O kierunkach reformy prawa pracy i ogólnej ocenie rządowego projektu zmian w kodeksie pracy mówił prof. Henryk Lewandowski z Uniwersytetu Łódzkiego. Profesor negatywnie ocenił propozycje różnicujące sytuację pracownika w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, w którym jest zatrudniony. Jednocześnie opowiedział się za pilnym odciążeniem małych przedsiębiorstw - zatrudniających do 5 osób - z nieracjonalnego obowiązku tworzenia regulaminu wewnętrznego. Zaapelował, aby żadne zmiany wprowadzane obecnie do kodeksu pracy nie były sprzeczne z prawem Unii Europejskiej.

Prof. Zbigniew Góral z Uniwersytetu Łódzkiego, oceniając projekt zmian w kodeksie pracy i ich wpływ na zmniejszenie bezrobocia w kontekście uwarunkowań prawnych, wyraził opinię, że zliberalizowanie prawa pracy może wpłynąć na wzrost zatrudnienia w dłuższej perspektywie czasu, a zlikwidowanie konieczności wypłacania odpraw zwalnianym pracownikom na pewno zachęci - przynajmniej początkowo - do zmniejszenia zatrudnienia.

Prof. Mieczysław Kabaj z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych dokonał oceny projektu zmian w kodeksie pracy i ich wpływu na ograniczenie bezrobocia w kontekście uwarunkowań społeczno-ekonomicznych. Zakwestionował on ogólnie panujące przekonanie o zasadniczym wpływie zapisów kodeksu pracy na wielkość bezrobocia. W 2000 r. zwolniono 1831 tys. pracowników, co przeczy tezie o sztywnej ochronie stosunku pracy. W latach 1994-97 zatrudnienie w małych i średnich przedsiębiorstwach wzrosło o 1214 tys. osób, natomiast od 4 lat - systematycznie spada. Obie - przeciwne - tendencje mają miejsce w sytuacji obowiązywania tego samego kodeksu pracy. Zdaniem prof. M. Kabaja, do przyczyn makroekonomicznych wzrostu bezrobocia należy zaliczyć: wysokie stopy procentowe, zawyżony kurs złotówki w stosunku do innych walut i deficyt w handlu zagranicznym sięgający 18 mld dolarów.

Podczas konferencji o skutkach projektu zmian w kodeksie pracy w sferze praw i interesów pracowników mówił dr Mirosław Włodarczyk z Uniwersytetu Łódzkiego.

Przewodniczący Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia senator Marek Balicki podkreślił m.in., że prowadzony dialog musi cechować otwartość pracodawców i pracowników na argumenty drugiej strony. "Brak porozumienia w sprawie zapisów w kodeksie pracy może doprowadzić do niepokojów społecznych" - dodała senator Zdzisława Janowska.

Podczas konferencji odbył się także panel dyskusyjny z udziałem przedstawicieli Organizacji Pracodawców, związków zawodowych i Związku Rzemiosła Polskiego.