Narzędzia:

Zapowiedzi

16 kwietnia 2002 r.

16 kwietnia 2002

16 kwietnia 2002 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odbyła się debata poświęcona problematyce równych praw kobiet na rynku pracy w świetle nowych uregulowań wprowadzonych przez kodeks pracy.

W spotkaniu - zorganizowanym przez pełnomocnika rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn sekretarza stanu Izabelę Jarugę-Nowacką - uczestniczyli: senator Teresa Liszcz, przewodnicząca Komisji Ustawodawczej i Praworządności, poseł Jacek Kasprzyk, wiceprzewodniczący Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, wiceminister Irena Boruta, Krystyna Tokarska-Biernacik, podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Iwona Łuka-Kliszcz, zastępca dyrektora Departamentu Sądów Powszechnych w Ministerstwie Sprawiedliwości, Zbigniew Żurek, wiceprezes BCC, Jerzy Wroński, zastępca Głównego Inspektora Pracy, przedstawiciele Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność", Prezydium Komisji Kobiet OPZZ, Ośrodka Informacji Rady Europy oraz różnych środowisk kobiecych.

Podstawą debaty była nowelizacja kodeksu pracy z sierpnia ub.r., wprowadzająca do niego nowy rozdział "Równe traktowanie kobiet i mężczyzn". Intencją ustawodawcy było przeciwdziałanie stałej tendencji dyskryminacji kobiet, przejawiającej się szczególnie na rynku pracy i w stosunkach pracy. Tendencja ta ma powszechny charakter i wyraża się w gorszym położeniu kobiet wobec mężczyzn w realiach współczesnego rynku i wobec pracodawców. Choć relatywnie są lepiej wykształcone, bardziej mobilne, stopa ich bezrobocia jest większa wobec populacji bezrobotnych mężczyzn. Za porównywalną wartościowo pracę uzyskują niższe wynagrodzenie, mają bardziej ograniczone perspektywy awansu materialnego i prestiżowego, są dyskryminowane ze względu na specyfikę płci w staraniach o pracę i bardziej niż mężczyźni narażone są na jej utratę. Charakteryzując sytuację kobiet na rynku pracy, wskazywano, że w wieloraki sposób w praktyce ogranicza się ich ludzkie prawa, w szczególności zaś są dyskryminowane ze względu na potencjalne i faktyczne macierzyństwo, które przez wielu pracodawców traktowane jest jako czynnik zwiększający koszty pracy.

Dlatego kodeks pracy wprowadza zasady mające eliminować przejawy dyskryminacji. Wskazano, że ważnym stymulatorem tych zmian jest ustawodawstwo Unii Europejskiej, m.in. Traktat Amsterdamski oraz liczne dyrektywy Komisji Europejskiej (a także np. Europejska Konwencja Praw Człowieka), wymagające równości praw kobiet i mężczyzn w traktowaniu na rynku pracy, w dostępie do szkolenia i awansowania zawodowego, w warunkach pracy. Zasady te legły u podstaw modyfikowania prawa polskiego w dziedzinie równego traktowania kobiet i mężczyzn. Wprowadzają one także nowe pojęcie "pracy równej wartości" (wykonywanej przez kobiety i mężczyzn), jednakże w polskiej praktyce trudnością jest to, że nie istnieje jeszcze powszechnie stosowany system wartościowania pracy.

Inspirujące jest także orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, które w konkretnych postanowieniach znosi wszelkie ograniczenia w dostępie do zawodu, tak dalece, że precedensem prawnym stała się konieczność zmiany konstytucji Niemiec (ograniczająca do czasu zmiany dostęp kobiet do zatrudnienia w siłach zbrojnych). W dyskusji określono zatem, że członkostwo Polski w Unii Europejskiej wymaga kontynuowania działań prawnych, gwarantujących równe prawa kobiet we wszelkich zakresach życia społecznego.

Jednym z aspektów dyskryminacji kobiet jest coraz powszechniej ujawniany fakt molestowania seksualnego w miejscu pracy. Kodeks pracy nie podejmuje jednak tego wątku. Poseł J. Kasprzyk zadeklarował, że przedłoży komisji sejmowej projekt w tej sprawie, jeżeli pełnomocnik rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn przygotuje odpowiednie nowelizacje.

Podczas spotkania omówiono także praktykę dyskryminacji kobiet w toku rozmów kwalifikacyjnych przy staraniach o pracę (m.in. szeroka gama pytań osobistych, wykraczających poza kwestie kwalifikacji zawodowych). W świetle dokonanych już oraz projektowanych regulacji prawnych (rządowy projekt nowelizacji kodeksu pracy) wskazano na nowe możliwości dochodzenia indywidualnych roszczeń z tytułu dyskryminacji, ale także na możliwości wystąpienia procesowego "z urzędu" (jest to m.in. wyposażenie pełnomocnika rządu w tzw. czynną legitymację procesową). Ze względu na krótki czas obowiązywania zmian w ustawodawstwie pracy nie można jeszcze ocenić praktycznych skutków prawnych, niemniej na wokandzie sądowej pojawiły się już pierwsze sprawy o dyskryminację. Państwowa Inspekcja Pracy również przeprowadza pierwsze kontrole (tzw. rozpoznawcze) ze względu na zakres dyskryminacji w stosunkach pracy.

Przedstawiciele central związkowych, akceptując dotychczasowe zmiany w kodeksie pracy odnośnie do równych praw i szans kobiet, rozważali możliwości egzekwowania uprawnień pracowników z punktu widzenia godziwych warunków pracy i płacy.

Reprezentant Ministerstwa Sprawiedliwości przedstawił program szkoleń sędziów w problematyce sądowego przeciwdziałania dyskryminacji. W świetle nowych regulacji prawnych należy bowiem przewidywać, iż pojawią się nowe typy spraw z tytułu roszczeń o wynagrodzenia, o odszkodowania (ze stosunków pracy), w kontekście nierównego traktowania pracowników. Resort tego typu sprawy będzie monitorował, gdyż orzecznictwo sądowe w tym zakresie będzie miało istotne znaczenie dla praktyki jurydystycznej.

Ze względu na niską społecznie świadomość prawną w zakończeniu debaty wskazano na konieczność upowszechnienia problematyki dyskryminacji kobiet nie tylko w stosunkach pracy, ale także w innych aspektach życia społecznego.