Odbyło się posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu. Senatorowie zapoznali się z propozycją podjęcia inicjatywy ustawodawczej w sprawie ustawy o zmianie ustawy o muzeach, przedstawioną przez grupę senatorów.

W imieniu wnioskodawców projekt przedstawił senator Bogusław Litwiniec. Proponowana zmiana dotyczy oddania dzieł sztuki pozostających obecnie w gestii polskich muzeów (najczęściej narodowych) placówkom, w których posiadaniu były one przed 1939 rokiem, m.in. kościołom czy prywatnym kolekcjonerom. Oznaczałoby to utratę przez te muzea nawet 400 tys. obiektów.

Jak stwierdzono w uzasadnieniu projektu, celem nowelizacji jest przywrócenie społecznościom lokalnym prawa do tradycji - poprzez usunięcie skutków II wojny światowej oraz działań okupantów, a także arbitralnych decyzji i praktyk władz polskich po zakończeniu wojny - w formie zwrotu zachowanych dóbr kultury należących do ich dziedzictwa.

Zdaniem wnioskodawców, fundamentem zawartej w projekcie instytucji restytucji muzealiów jest podstawowa zasada postępowania konserwatorskiego, mająca na celu integrację dzieł sztuki z miejscem, dla którego je ufundowano. Szerokie kręgi lokalnych środowisk, wsparte opiniami przedstawicieli nauki i organizacji zawodowych konserwatorów i muzeologów, oczekiwały wypracowania norm prawnych, niezbędnych dla ostatecznego uregulowania problemu rewindykacji zabytków, które w wyniku II wojny światowej zostały przemieszczone w obrębie granic państwa polskiego. W opiniach tych można przeczytać, że od zawsze była i jest to jedna z podstawowych doktryn teorii konserwatorstwa, głosząca, że dzięki zachowaniu pierwotnego związku dzieła z jego otoczeniem wyrażane są najpełniej wartości historyczne, artystyczne oraz społeczne i religijne, współtworząc obszary szczególnie cenne kulturowo i cywilizacyjnie.

Autorzy projektu powołują się także m.in. na standardy postępowania w takich sytuacjach w krajach Unii Europejskiej.

Podczas posiedzenia wiceminister kultury Aleksandra Jakubowska wyraziła negatywną opinię na temat postulowanej przez senatorów zmiany. Zdaniem wiceminister, wprowadzenie poprawki dotyczącej restytucji dzieł sztuki do ustawy o muzeach grozi rozproszeniem dziedzictwa narodowego.

"Dla polskiego dziedzictwa narodowego przyjęcie takiej poprawki oznaczałoby roztrwonienie resztek polskiej tradycji, które udało się zachować właśnie w muzeach i rozbicie niezwykle wartościowych kolekcji. Poza tym większość upominających się o dzieła sztuki podmiotów nie ma najmniejszych szans na zapewnienie im elementarnego bezpieczeństwa. Z licznych wniosków o dofinansowanie renowacji dzieł sztuki, jakie z całego kraju spływają do ministerstwa, wynika też, iż w większości wypadków placówki te nie mają pieniędzy na ich renowację" - mówiła wiceminister A. Jakubowska.

Podobnego pogląd wyraził obecny na posiedzeniu Komisji Kultury i Środków Przekazu Ferdynand Ruszczyc, dyrektor warszawskiego Muzeum Narodowego. Powiedział on m.in., że wprowadzenie takiej poprawki może zrujnować polskie muzealnictwo. Nie przewiduje ona nawet możliwości odwoływania się muzeum od wniosku o wydanie dzieła sztuki. Jak stwierdził F. Ruszczyc, większość eksponatów, których ta sprawa dotyczy, pochodzi z ziem odzyskanych - prawo własności do niej miały niemieckie kolekcje sztuki, kościoły ewangelickie. Zdaniem dyrektora, projekt nie precyzuje nawet, czy do restytucji będą miały prawo wszystkie wyznania, na przykład żydzi. Uchwalenie takiej poprawki to otwarcie puszki Pandory.

W dyskusji Ministerstwo Kultury opowiedziało się za niepodejmowaniem prac nad poprawką. "Za kilka miesięcy resort przedstawi własny projekt zmian w ustawie o muzeach" - stwierdziła wiceminister A. Jakubowska, sugerując, żeby zaniechać na razie prac nad dyskutowanym projektem.

Ustalono, ze Komisja Kultury i Środków Przekazu będzie kontynuowała prace nad przedstawionym projektem.