Wydarzenia

6 grudnia 2017 r. w Belwederze odbyło się VI seminarium w ramach projektu „Archiwa Przełomu 1989–1991”, zatytułowane „Rola opozycji niepodległościowej w kształtowaniu polskiej sceny politycznej w źródłach okresu przełomu i współczesnej narracji”.

Na zaproszenie szefów kancelarii: Prezydenta RP i Senatu – ministrów Haliny Szymańskiej i Jakuba Kowalskiego w debacie wzięło udział ponad 120 archiwistów z instytucji państwowych, społecznych i kościelnych, a także historycy specjalizujący się w badaniach historii najnowszej, młodzież akademicka z kół naukowych, działacze związkowi i polityczni z okresu przełomu, w tym przedstawiciele struktur centralnych i terenowych, reprezentujących niepodległościowe formacje i środowiska polityczne, skupiające b. działaczy opozycji antykomunistycznej, ludzi NSZZ „Solidarność”, grup i ruchów niepodległościowych.

W inauguracji seminarium uczestniczyli m.in. wicemarszałek Bogdan Borusewicz i szef Kancelarii Senatu minister Jakub Kowalski, podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski, doradczyni prezydenta Barbara Fedyszak-Radziejowska i doradca marszałka Sejmu Jan Majchrowski, wiceprzewodniczący Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” Bogdan Biś, dyrektor generalny w Kancelarii Prezydenta RP Grażyna Ignaczak-Bandych i członkowie Rady Programowej projektu „Archiwa Przełomu 1989–1991” na czele z jej przewodniczącym, senatorem Janem Żarynem.

Podczas uroczystości minister Wojciech Kolarski wręczył w imieniu prezydenta odznaczenia państwowe 21 archiwistom, wyróżnionym za zasługi na rzecz rozwoju i upowszechniania archiwistyki. Odczytał także list prezydenta Andrzeja Dudy, skierowany do uczestników seminarium. Prezydent podziękował partnerom projektu i archiwistom zaangażowanym w jego realizację za ich starania o utrwalanie „na wieczność” i umacnianie w pamięci narodowej jednego z ważniejszych okresów w dziejach Rzeczypospolitej – okresu przełomu, przechodzenia od upadku komunizmu do początków demokracji. Wyrazy wdzięczności i uznania za podjęcie tej ważnej inicjatywy, która ma wpływ także na budowanie świadomości społecznej, prezydent skierował do całego środowiska archiwalnego. Archiwiści pełnią ogromnie ważną służbę publiczną i wyrazem docenienia ich zasług w ochronie dziedzictwa narodowego są m.in. odznaczenia wręczone podczas inauguracji seminarium. Prezydent Andrzej Duda, nawiązując do rozpoczynających się Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości, zachęcał do włączania się w program obchodów tego wielkiego narodowego jubileuszu, tym bardziej że przełom lat 1989 i 1991 zajmuje w XX w. miejsce szczególne.

Listy do uczestników seminarium skierowali także marszałkowie Sejmu i Senatu ‒ Marek Kuchciński i Stanisław Karczewski. W imieniu zarządu projektu głos zabrał szef Kancelarii Senatu minister Jakub Kowalski. Zwrócił uwagę, że projekt „Archiwa Przełomu 1989–1991” dotyczy epoki, która stanowi fundament naszej państwowości, dlatego tak ważny jest rzetelny przekaz historyczny, zwłaszcza do młodego pokolenia. Projekt „Archiwa Przełomu”, wykorzystując internet i nowoczesne narzędzia cyfrowe, stara się ułatwić społeczeństwu dostęp do dokumentów źródłowych najnowszej historii Polski. Zdaniem ministra wiedzy na ten temat nigdy za wiele, tym bardziej że dokumentacja z tamtych lat nadal jest rozproszona po całym kraju, nie do końca odkryta, zebrana czy udostępniana. Zmiana tego stanu rzeczy jest obecnie najpilniejszym wyzwaniem.

Debatę rozpoczął panel historyczny „Opozycja niepodległościowa w okresie przełomu – źródła, świadkowie, narracje”. Joanna Duda-Gwiazda mówiła o „Solidarności”, która bezkompromisowo dążyła do niepodległości Polski. W imieniu „Solidarności Walczącej” głos zabrał Andrzej Kołodziej. Jako paneliści wystąpili także działacz Konfederacji Polski Niepodległej i Polskiej Partii Niepodległościowej Tadeusz Stański, Bolesław Jabłoński z Grup Oporu „Solidarni”, Andrzej Władysław Kaczorowski, który wyjaśniał, jak się miała „Solidarność” Rolników Indywidualnych do idei niepodległościowych, Krzysztof Goławski z Chrześcijańsko-Narodowego Komitetu Wyborczego w Siedlcach oraz prof. Rafał Habielski, który mówił na temat postaw polskich środowisk niepodległościowych na emigracji. Po wystąpieniach panelistów głos zabrał senator Jan Żaryn, przewodniczący Rady Programowej projektu „Archiwa Przełomu 1989‒1991”.

„Archiwa na rzecz utrwalania pamięci o ludziach, wydarzeniach i czasach przełomu – przegląd zasobów archiwów państwowych, kościelnych, rodzinnych i społecznych oraz stan ich digitalizacji” to temat drugiego panelu, w problematykę którego wprowadził naczelny dyrektor Archiwów Państwowych dr Wojciech Woźniak. Referaty wygłosili: zastępca dyrektora Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Mariusz Kwaśniak, dyrektor Archiwum Akt Nowych dr Tadeusz Krawczak, ks. prof. Dominik Zamiatała z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Bogdan Biś i Joanna Lewandowska mówili o zasobach Archiwum Historycznego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”. Działalność Oficyny Wydawniczej Volumen w czasach przełomu zrelacjonował wydawca i opozycjonista Adam Borowski. Zastępca dyrektora Fundacji Ośrodka KARTA dr Artur Jóźwik mówił o archiwistyce społecznej, a dyrektorzy archiwów państwowych w Białymstoku i Gorzowie Wielkopolskim ‒ dr Marek Kietliński i dr hab. Dariusz Rymar przedstawili rolę wojewódzkich komitetów obrony w zwalczaniu opozycji w latach osiemdziesiątych XX w.

Projekt „Archiwa Przełomu 1989–1991” od 2011 r. prowadzony jest pod patronatem prezydenta wspólnie przez Kancelarię Prezydenta RP i Kancelarię Senatu. Jak podkreślają uczestnicy projektu, jego celem jest wspólna praca przy tworzeniu internetowego archiwum polskich przemian końca XX w. Zobowiązują do tego troska o pamięć historyczną, moralny nakaz pielęgnowania narodowej tradycji i uczczenia osób zasłużonych dla niepodległej Polski.