Wydarzenia

Z inicjatywy marszałka Stanisława Karczewskiego 4 grudnia 2017 r. w Senacie odbyło się międzynarodowe seminarium parlamentarne, zorganizowane w formacie Trójkąta Weimarskiego, poświęcone hejtowi i hakerstwu w sieci. Propozycję zorganizowania cyklu seminariów poświęconych możliwości przeciwdziałania nienawiści i przestępczości w internecie marszałek Senatu przedstawił w Rzymie w marcu 2017 r., podczas spotkania z przewodniczącym Senatu Francji Gerardem Larcherem i przewodniczącą Bundesratu Niemiec Malu Dreyer. Postanowiono wówczas zintensyfikować współpracę parlamentarną w ramach Trójkąta Weimarskiego. W seminarium wzięli udział m.in. przewodniczący Senackiego Zespołu ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży w Świecie Wirtualnym senator Łukasz Mikołajczyk, wiceprzewodniczący Komisji Ustawodawczej senator Zbigniew Cichoń, francuski senator Francois Pillet i zastępca członka Bundesratu dr Till Steffen, senator i prezydent Departamentu Sprawiedliwości Wolnego i Hanzeatyckiego Miasta Hamburg, a także eksperci i praktycy.

Otwierając senackie spotkanie, marszałek Stanisław Karczewski zwrócił uwagę, że mimo wielu pozytywnych stron internetu, m.in. otwartego i niezwykle szybkiego dostępu do informacji i komunikacji, w cyberprzestrzeni występują poważne zagrożenia, takie jak rozprzestrzenianie się hejtu czy fake newsów. Jak podkreślił, bezpieczeństwo w sieci to kwestia ważna dla wszystkich, bo wszyscy jesteśmy użytkownikami internetu.

Jak wskazywali uczestnicy seminarium, walka z hejtem w internecie wymaga działań systemowych – edukacji, budowania systemu wartości, a także wprowadzenia minimalnych wymogów prawnych i opracowania lepszych algorytmów usuwających hejt w sieci. W trakcie debaty skoncentrowano się na 3 tematach. Pierwszy z nich to „Hejt, haking i nadużywanie sieci. Kto zaczął? Co jest gorsze? Kto bardziej winien?”. Dr Magdalena Szpunar z Uniwersytetu Jagiellońskiego zwróciła uwagę na agresywne zachowania w sieci, mechanizmy psychologiczne odpowiadające za obniżenie poziomu kontroli społecznej, a w konsekwencji wywołujące lawinę napastliwych zachowań. Mówiła także o konieczności wypracowania mechanizmów zapobiegania takiej agresji. Według dr Magdaleny Szpunar osoba, która jest przekonana o swojej anonimowości i nie identyfikowalności, łatwiej „rozstaje się” z obowiązującymi normami społecznymi. Bezosobowy charakter internetu sprzyja bardziej przekazywaniu agresywnych komunikatów niż dzieje się to w kontaktach bezpośrednich. W internecie ponadto uwidacznia się tendencja do szybkich i emocjonalnych zachowań. Występują więc takie zjawiska, jak flame war (wojna na obelgi) czy cyberbullying (wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych dla wspierania celowego, powtarzalnego i wrogiego zachowania, którego celem jest szkodzenie innym). Zasadnicza dla dyskusji internetowej jest tematyka danego forum, a inwektywy najczęściej padają na forach związanych z polityką i religią. Podstawowe znaczenie ma również to, czy uczestnicy forum muszą się rejestrować.

Podczas debaty wskazywano, że hejterem nie zawsze jest ktoś zaburzony, z problemami psychicznymi. Aktów agresji dopuszczają się także osoby, których nikt by o to nie podejrzewał. Niektórzy uczestnicy dyskusji wskazywali, że na nieeskalowanie hejtu można wpływać, okazując obojętność i nie reagując na przemoc słowną.

Kolejny temat seminarium to „Cyberbezpieczeństwo. Jakim kosztem i w imię czego?”. Programista Mikołaj Wielocha przypomniał, że początkowo internet był medium elitarnym i przyciągał wyłącznie osoby pragnące publikować wartościowe informacje. Niestety, zmieniając się, internet ujawnił swoją ciemną stronę. Wraz z upowszechnianiem dostępu pojawiły się negatywne zjawiska – od mowy nienawiści, propagowania idei powszechnie uważanych za szkodliwe czy zakazane po wpływanie na opinię publiczną poprzez publikację treści fałszywych. Próbuje się tworzyć algorytmy do zwalczania mowy nienawiści i hejtu w internecie, ale wyzwaniem jest zdefiniowanie tego typu wypowiedzi. Jak mówił Mikołaj Wielocha, obecnie większość działań w internecie, wyłączając Chiny, odbywa się za pośrednictwem 3 firm: Google, Facebook i Amazon, świadczących takie usługi. Walka z nadużyciami w sieci nie stanowi dla nich priorytetu, dopóki bezpośrednio nie zagraża ich interesom. Dla poszczególnych użytkowników został spersonalizowany dostęp do treści w celach komercyjnych, co spowodowało powstanie „baniek informacyjnych”, obszarów, w których znajdują się opinie bliskie poglądom odbiorcy, co również sprzyja nadużyciom związanym z publikowaniem treści fałszywych. Mikołaj Wielocha pytał, w jaki sposób zwalczać nadużycia i czy dzisiejsza technologia, przy liczbie informacji publikowanych w internecie, jest w stanie sprostać takiemu wyzwaniu?.

Prawnik dr Maciej Siwicki z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika zwrócił uwagę, że nie jest możliwe stworzenie ogólnej definicji, obowiązującej na poziomie prawa międzynarodowego. W poszczególnych krajach występują bowiem inne problemy, dlatego przyjęcie jednolitych rozwiązań jest bardzo trudne. Jego zdaniem jedyne, co wydaje się możliwe do osiągnięcia, to stworzenie minimalnych standardów, które mogłyby zawierać np. całkowity zakaz publikowania pornografii dziecięcej. Jak dodał, wypowiedzi dotyczące np. preferencji partyjnych to już zupełnie inna sprawa.

Według współtwórcy kanałów na Youtube, poświęconych praktycznym poradom, Marcina „Klamer” Radziwonia kampanie społeczne, mające na celu walkę z hejtem w sieci, należy skierować do osób, które są w ten sposób atakowane, a nie do samych hejterów, świadomie raniących innych. „Mówmy tym osobom, które chcą być aktywne w internecie: słuchajcie, ten hejter to mały człowiek, nie przejmujcie się nim” – przekonywał.

Zdaniem publicystki i blogerki Katarzyny Sadło „wcale nie jest takie proste, żeby się nie przejmować”. Hejt nie dotyczy bowiem tylko obrażania danej osoby, ale także podważania jej wiarygodności. „Wydaje mi się, że nie da się do końca człowieka uodpornić na hejt” – dodała. Jej zdaniem można się po prostu odciąć od hejterów, zablokować ich komentarze. Należy także przeciwdziałać hejtowi w realu, w mediach czy w debatach polityków.

W trakcie dyskusji Myriam Quemener mówiła o zjawiskach wykorzystywania internetu w celach terrorystycznych, nielegalnego gromadzenia i wykorzystywania danych, piractwa, oszustwa czy fałszerstwa, o ingerencji na poziomie państwowym w celu zapobiegania takiej przestępczości i jej zwalczania, a także o rozwiązywaniu naglących problemów za pomocą np. ochrony informatycznej najważniejszych instytucji czy stosowania cenzury. Zasugerowała utworzenie wspólnej europejskiej bazy danych pod egidą Europolu.

W opinii przedstawiciela niemieckiego Bundesratu dr. Tilla Steffena państwa powinny opracować ponadnarodowe standardy w zwalczaniu cyberprzestępczości, ponieważ wprowadzanie mechanizmów na poziomie narodowym już nie wystarcza. Inni uczestnicy senackiej debaty wskazywali, że państwa muszą się wspólnie bronić przed cyberatakami, ponieważ atakowane mogą być nawet zwykłe urządzenia domowe. Katarzyna Sadło zwróciła uwagę na problem wolności artystycznej i karania artystów naruszających normy np. religijne, czyli konstytucjonalności w sferze wypowiedzi.

Podczas spotkania marszałek Stanisław Karczewski wręczył nagrody zwyciężczyniom konkursu „Hejter, Haker, e-Obywatel”: Darii Czerwińskiej, Julii Jerzak i Aleksandrze Malinowskiej, autorkom najlepszych esejów konkursowych. W konkursie, zorganizowanymprzez Senacki Zespół ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży w Świecie Wirtualnym, wyróżniono ogółem 20 laureatów – uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Celem konkursu była popularyzacja wiedzy o zjawiskach w cyberprzestrzeni, bezpieczeństwie w sieci i roli obywatela w budowaniu e-demokracji.