Wydarzenia

„Ormianie w Polsce żyją od 650 lat. Polska była, jest i – zapewniam jako polityk – będzie otwarta i przyjaźnie nastawiona do innych narodów” – mówił marszałek Stanisław Karczewski, otwierając 19 września 2017 r. w Senacie konferencję „Ormianie polscy. Siedem wieków istnienia”, zorganizowaną z inicjatywy senatora Jana Żaryna przez Komisję Kultury i Środków Przekazu wspólnie z Polską Akademią Umiejętności w Krakowie. Marszałek Senatu podkreślił też wkład Ormian w historię i kulturę polską, przywołując znane postaci ormiańskiego pochodzenia: apb. Józefa Teodorowicza, Teodora Axentowicza, Krzysztofa Pendereckiego, Zbigniew Herberta, Zbigniewa Cybulskiego i Anny Dymnej.

Konferencję poprzedziła uroczystość wręczenia przez ministra kultury Piotra Glińskiego medali Zasłużony Kulturze – Gloria Artis prof. Krzysztofowi Stopce, dr. hab. Andrzejowi A. Ziębie i ks. Cezaremu Annusewiczowi, proboszczowi ormiańskokatolickiej parafii w Gdańsku.

Ambasador Armenii w Polsce Edgar Ghazaryan przypomniał, że w 2017 r. obchodzone jest 650-lecie wydania przez Kazimierza Wielkiego przywileju dla Ormian we Lwowie, a także 25. rocznica nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Armenią. Przypomniał też słowa abp. Józefa Teodorowicza, że dla Ormian polskich pierwszą ojczyzną jest Polska, a drugą Armenia. Z kolei Edward Mier-Jędrzejowicz, przedstawiciel mniejszości ormiańskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, zapewnił, że 7 wieków obecności Ormian w Polsce to czas godnie przeżyty z korzyścią i dla Ormian, i dla Polski.

Podczas konferencji historię diaspory ormiańskiej omówił prof. Claude Mutafian z Uniwersytetu Paryskiego i Narodowej Akademii Nauk Armenii. Obecnie ponad 1 mln Ormian żyje w Rosji, prawie 1 mln ‒ w Stanach Zjednoczonych. Duże skupiska Ormian są ponadto we Francji, w Ameryce Południowej, Australii i na Bliskim Wschodzie. O migracji Ormian z Krymu do Polski i związkach między krymskimi i polskimi Ormianami, szczególnie we Lwowie, Kamieńcu Podolskim i Łucku, w XIV–XV w. mówiła dr Tatewik E. Sargsyan z Naukowo-Badawczego Centrum Wiedzy o Krymie w Symferopolu.

Sądownictwo i samorząd ormiański w dawnej Polsce scharakteryzował prof. Krzysztof Stopka z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W miastach, w których funkcjonował samorząd ormiański, w zasadzie nie wolno było podjąć żadnej decyzji dotyczącej całej wspólnoty bez zgody Ormian. Rada Starszych sprawowała władzę administracyjną i sądowniczą. Kres samorządu ormiańskiego nastąpił w końcu XVIII w. Z kolei dr hab. Andrzej A. Zięba z Uniwersytetu Jagiellońskiego mówił o Ormianach czynnie uczestniczących w polityce w okresie zaborów (Dawid Abrahamowicz, poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego i parlamentu austriackiego, minister ds. Galicji), w XX-leciu międzywojennym (abp Józef Teodorowicz, minister wyznań religijnych w 1919 r. Jan Łukasiewicz, senatorowie: Alfred Ohanowicz, Maksymilian Thullié, ks. Samuel Manugiewicz, Janusz Jędrzejewicz, poseł Kornel Krzeczunowicz) i współcześnie (dyplomata Andrzej Krzeczunowicz, minister rolnictwa w 2007 r. Wojciech Mojzesowicz, poseł IV i V kadencji, senator VII i VIII kadencji Łukasz Abgarowicz).

Podczas konferencji przypomniano też sylwetki Józefa Teodorowicza – arcybiskupa obrządku ormiańskiego we Lwowie, teologa, polityka i mecenasa sztuki (dr hab. Paweł Skibiński z Uniwersytetu Warszawskiego), Karola Bołoz Antoniewicza – zwanego Apostołem Galicji i Śląska, powstańca, jezuity, misjonarza, poety, autora m.in. pieśni „Chwalcie łąki umajone” (prof. Franciszek Ziejka z Uniwersytetu Jagiellońskiego), Symeona Lehacego – podróżnika, kopisty, autora „Notatek podróżnych” (Hripsime Mamikonyan z Uniwersytetu Jagiellońskiego).