Z prac komisji senackich

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji postanowiła podjąć prace nad inicjatywą ustawodawczą, dotyczącą nowelizacji ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Postulowane zmiany miałyby zapewnić polskim instytucjom kultury działającym za granicą otrzymywanie dotacji z budżetu państwa. Z takim wnioskiem wystąpiły instytucje zrzeszone w Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie, m.in. Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu, Biblioteka Polska w Paryżu oraz Polska Akademia Umiejętności. Stała Konferencja została powołana w 1979 r. z inicjatywy Muzeum Polskiego w Rapperswilu, Towarzystwa Historyczno-Literackiego i Biblioteki Polskiej w Paryżu oraz Instytutu i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Zrzesza instytucje kultury działające w 7 krajach: Argentynie, Francji, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii, na Węgrzech i we Włoszech. Gromadzą one prace z zakresu historii, literatury i sztuki, kompletują wydawnictwa emigracyjne, wydają opracowania bibliograficzne, prowadzą wymianę wydawnictw z bibliotekami naukowymi i uniwersyteckimi w Polsce, gromadzą źródła naukowe i prowadzą badania historyczne związane z najnowszymi dziejami Polski, kolekcjonują pamiątki (odznaczenia, portrety, medale, sztandary) przekazywane przez osoby prywatne, opiekują się pomnikami i wydają własne publikacje.

Jak przekonywał przewodniczący komisji senator Michał Seweryński, dotychczasowe formy pomocy finansowej na utrzymanie Biblioteki Polskiej w Paryżu nie są wystarczające, żeby pokryć wszystkie potrzeby, przede wszystkim związane z utrzymywaniem nawet skromnego personelu i innymi wydatkami o charakterze materialnym. Dlatego niezbędna wydaje się zmiana ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Jak zaznaczył, komisja powinna objąć swoim zainteresowaniem instytucje takie jak Biblioteka Polska w Paryżu, które działają za granicą i są ważnym elementem naszego dziedzictwa narodowego.

Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin poinformował, że minister kultury dysponuje obecnie możliwością wspierania bieżącej działalności instytucji kultury za granicą i w wypadku np. Biblioteki Polskiej w Paryżu tak się dzieje. Pomoc udzielana jest w formie grantów przyznawanych w wyniku konkursu. Jak mówił, instytucje tak zasłużone jak Biblioteka Polska w Paryżu mogą się czuć jednak nieco zażenowane, że corocznie muszą startować w konkursach, ubiegając się o środki na swoją działalność, rywalizując często z efemerycznymi czy krótko istniejącymi placówkami. Dlatego wiceminister Jarosław Sellin pozytywnie ocenił podjęcie inicjatywy ustawodawczej i systemowe uregulowanie tej sprawy, tak by niektóre instytucje miały poczucie wsparcia ‒ zarówno systemowego, podmiotowego, jak i finansowego ‒ ze strony państwa. Zdaniem wiceministra w tym celu należy pokonać pewną barierę prawną. Wiceminister poinformował, że od 3 lat trwają rozmowy między resortem kultury a Towarzystwem Historyczno-Literackim i Biblioteką Polską w Paryżu na temat takiego systemowego rozwiązania, a „wolą polityczną ministra kultury jest, aby doprowadzić do powołania instytucji współprowadzonej przez państwo polskie, reprezentowane przez ministerstwo kultury i Bibliotekę Polską w Paryżu”. Jeśli chodzi o prace nad szczegółowymi rozwiązaniami dotyczącymi porozumienia, potrzebna jest jeszcze „zmiana ustawowa, która pozwoliłaby dawać dotacje podmiotowe wprost na zatrudnianie pracowników instytucji działającej za granicą”. W ocenie wiceministra kultury nowelizacja ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej spowodowałaby, że Biblioteka Polska w Paryżu mogłaby podpisać z MKiDN umowę o współprowadzeniu.

Podczas posiedzenia dyrektor Biura Polonijnego Kancelarii Senatu Romuald Łanczkowski poinformował, że Stała Konferencja Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie już od 2013 r. podejmuje starania o przyznanie stałej rocznej dotacji dla 13 zrzeszonych w niej instytucji, która miałaby charakter dotacji podmiotowej, a nie celowej. Dotację celową można uzyskać ze środków zarezerwowanych w budżecie Kancelarii Senatu, przeznaczonych na opiekę nad Polakami i Polonią za granicą.

Przewodniczący komisji praw człowieka senator Michał Seweryński stwierdził, że należy się zastanowić nad kierunkiem zmian w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, tak by można było instytucje kultury finansować z tych środków, które rząd polski ma do dyspozycji. Dlatego zaproponował prowadzenie prac nad inicjatywą ustawodawczą przez jego komisję.